این تعلیم و تعلم است که فرهنگ جامعه را رشد می‌دهد و انسانها را به سوی کمال رهنمون می‌سازد.
این تعلیم و تعلم است که آدمیان را از اخلاق ناپسند دور می‌کند و به سوی اخلاق پسندیده فرا می‌خواند.
این تعلیم و تعلم است که عمل مردم را پاک و خالص می‌گرداند و از شرک و ریا دور می‌سازد.
آنچه در پی می‌آید چهل حدیث درباره «تعلیم و تعلم» است که امیدوارم با فراگیری و به کارگیری آنها به «علم حقیقی» و «حقیقت علم» نزدیکتر شویم.
1. آموزش هدف بعثت
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرمایند:
«بالتعلیم ارسلت؛ (1)
من برای آموزش دادن فرستاده شده‌ام.»
2. گرامیداشت دانشمند، گرامیداشت خداست
امام امیرالمؤمنین علی علیه السلام می‌فرمایند:
«من وقر عالما فقد وقر ربه؛ (2)
هر کس دانشمندی را گرامی بدارد، بی گمان پروردگارش را گرامی داشته است.»
3. ارزشمندترین مردم کیست؟
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرماید: «اکثر الناس قیمة اکثرهم علما؛ (3)
بیشترین مردم از نظر ارزش، بیشترین آنهاست از نظر دانش»
4. تا جوان هستی دانش بجوی
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرمایند:
«من تعلم فی شبابه کان بمنزلة الرسم فی الحجر؛ (4)
هر کس در جوانی دانش بیاموزد، [از نظر پایداری] چون نقش روی سنگ است.»
5. برای دانش اندوزی قدم رنجه فرما!
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرمایند:
«اطلبوا العلم ولو بالصین؛ (5)
دانش بجویید؛ اگر چه در [راهی دور] چون چین باشد.»
6. آداب تعلیم و تعلم این است
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرمایند:
«لینوا لمن تعلمون ولمن تتعلمون منه؛ (6)
با کسی که به او دانش می‌آموزید (شاگرد) و کسی که از او دانش می‌آموزید (معلم) نرمخو باشید.»
7. فروتن باش، فروتن باش!
امام صادق علیه السلام می‌فرمایند:
«تواضعوا لمن تعلمونه العلم وتواضعوالمن طلبتم منه العلم؛ (7)
در برابر کسی که به او دانش می‌آموزید (شاگرد) و کسی که از او دانش می‌جویید (معلم) فروتن باشید.»
8. اینها را نگو!
امام امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرمایند:
«لا تقل ما لا تعلم بل لا تقل کل ما تعلم؛ (8)
آنچه را نمی‌دانی نگو، بلکه همه آنچه را هم می‌دانی نگو»
9. نشانه‌های دانشمند اینهاست، اینهاست!
امام امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرمایند:
«یا طالب العلم! ان للعالم ثلاث علامات: العلم والحلم والصمت؛ (9)
ای جوینده دانش! برای دانشمند سه نشانه است: دانش و بردباری و سکوت»
10. عالم کیست؟
امام صادق علیه السلام می‌فرمایند:
«من لم یصدق فعله قوله فلیس بعالم؛ (10)
هر آن کس که رفتارش گفتارش را تصدیق نکند، عالم نیست.»
11. چشم به اینان بدوز!
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرمایند:
«النظر الی وجه العالم عبادة؛ (11)
نگاه به سیمای دانشمند عبادت است.»
12. همنشین که باشیم؟
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرمایند:
«مجالسة العلمآء عبادة؛ (12)
همنشینی با دانشوران عبادت است.»
13. دانشهای گوناگون اینها هستند
امام امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرمایند:
«العلوم اربعة: الفقه للادیان والطب للابدان والنحو للسان والنجوم لمعرفة الازمان؛ (13)
دانشها چهارگونه اند: فقه برای [شناخت] دینها؛ پزشکی برای [بهبود] بدنها؛ نحو (دستور زبان) برای سخن گفتن و نجوم برای شناخت زمانها»
14. برای دانش اندوزی چاپلوسی نیز رواست
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرمایند:
«لیس من اخلاق المؤمن الملق الا فی طلب العلم؛ (14)
چاپلوسی جز در جستجوی دانش از خوی مؤمن نیست.»
15. کلید دانش این است
امام صادق علیه السلام می‌فرمایند:
«ان هذا العلم علیه قفل ومفتاحه المسالة؛ (15)
بر این دانش قفلی است که کلید آن، پرسش است.»
16. فیش برداری را فراموش نکن!
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرمایند:
«قیدوا العلم بالکتاب؛ (16)
دانش را با نگارش در بند کشید.»
17. کتابخانه داشتن چیز خوبی است
امام صادق علیه السلام می‌فرمایند:
«احتفظوا بکتبکم فانکم سوف تحتاجون الیها؛ (17)
کتابهای خود را نگهداری کنید، زیرا شما در آینده به آنها نیازمند می‌شوید.»
18. از دانش گلچین کنید!
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرمایند:
«العلم اکثر من ان یحصی فخذ من کل شی ء احسنه؛ (18)
دانش بیشتر از آن است که به شمارش در آید، پس از هر چیزی نیکوترین آن را برگیر.»
19. اگر توانی زبان عربی فراگیر!
امام صادق علیه السلام می‌فرمایند:
«تعلموا العربیة فانها کلام الله الذی یکلم به خلقه؛ (19)
زبان عربی را فراگیرید، زیرا سخن خداست که به آن با آفریدگان خود سخن می‌گوید.»
20. تدریس را طول نده!
پیامبر عزیز خداصلی الله علیه وآله می‌فرمایند: حضرت خضرعلیه السلام به حضرت موسی علیه السلام گفتند:
«یا طالب العلم! ان القآئل اقل ملالة من المستمع فلا تمل جلساءک اذا حدثتهم؛ (20)
ای جوینده دانش! آزردگی گوینده کمتر از شنونده است. پس آن هنگام که با همنشینان خود سخن می‌گویی، آنان را آزرده نکن.»
پاورقــــــــــــــــــــی
1) بحارالانوار، ج 1، ص 206.
2) معجم الفاظ غررالحکم، ص 1207.
3) بحار الانوار، ج 1، ص 164.
4) همان، ج 1، ص 222.
5) همان، ج 1، ص 180.
6) همان، ج 2، ص 62.
7) کافی، ج 1، ص 36.
8) نهج البلاغه، کلمه قصار 374.
9) کافی، ج 1، ص 37.
10) همان، ج 1، ص 36.
11) بحارالانوار، ج 1، ص 195.
12) همان، ج 1، ص 204.
13) همان، ج 1، ص 218.
14) همان، ج 2، ص 45.
15) کافی، ج 1، ص 40.
16) بحارالانوار، ج 77، ص 141.
17) کافی، ج 1، ص 52.
18) بحارالانوار، ج 1، ص 219.
19) همان، ج 1، ص 212.
20) همان، ج 1، ص 226.
برچسب ها : تربیت اسلامی ,
